„Gloria Victis 1863 – Powstańcom Styczniowym w 150. Rocznicę Bitwy pod Jaworznikiem 24 kwietnia 2013 roku”. – taki napis został umieszczony na kamieniu powstańczym w Jaworzniku. W minioną niedzielę (5.05.2013r.) miejsce pamięci zostało poświęcone przez biskupa Antoniego Długosza.

Uroczystość została przygotowana z inicjatywy miejscowego proboszcza księdza Marka Pacyny. To on był inicjatorem ustawienia kamienia powstańczego w centrum miejscowości nieopodal kościoła i w bezpośrednim sąsiedztwie kapliczki przy skrzyżowaniu ulic: Kościelnej, Dolnej, Szkolnej.  W prace zostali zaangażowani mieszkańcy.
 

- Inicjatywa pojawiła się 20 stycznia br. roku. Od tego momentu podjęto prace zmierzające do stworzenia miejsca pamięci – powiedziała Wioletta Król, radna wsi Jaworznik - Kamień ufundował sponsor, ale chciał aby jego imię i nazwisko pozostało anonimowe.

Uroczystość rozpoczęła Masza święta z racji 150 rocznicy Bitwy Pod Jaworznikiem. Kamień powstańczy w Jaworzniku poświęcił ksiądz biskup Antoni Długosz, który w ciepłych słowach wypowiedział się o całym przedsięwzięciu. Z wielkim wzruszeniem przemawiała poseł Jadwiga Wiśniewska, która przypomniała, jak ważna jest troska o tożsamość narodową i pamięć. Starosta Wojciech Picheta podkreślił, iż jest to bardzo cenne przedsięwzięcie. Burmistrz Żarek Klemens Podlejski powiedział, iż wydaje się, że Powstanie Styczniowe jest obecne tylko w podręcznikach historii Polski.

- Dzisiaj, przy okazji tego wydarzenia widzimy, że lokalna społeczność potrafi zadbać o pamięć o tych, którzy przed 150 laty przelewali krew w czasie bitwy pod Jaworznikiem. Bohaterowie tego wydarzenia są dzisiaj obecni wśród nas, bo przecież „Człowiek żyje tak długo... jak długo trwa pamięć o nim" – podkreślił burmistrz Klemens Podlejski.

Warto dodać, iż w Gminie Żarki obchody 150 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego zainaugurowano wspólnie z samorządowcami, uczniami, nauczycielami, kombatantami w dniu 15 stycznia. Kwiaty i znicze zostały ustawione na grobach powstańców na cmentarzu parafialnym w Żarkach. Tu m.in.  spoczywa Rudolf Stanisław Franaszek, syn fabrykanta z Warszawy, który poległ w Bitwie pod Jaworznikiem. Miejsce na wieczny spoczynek w Żarkach znalazł on i 9 innych bezimiennych powstańców. Pomnik na mogile postawiono w okresie zaborów z inicjatyw mieszkańców Żarek. Patronat nad mogiłą sprawuje obecnie samorząd szkolny uczniów z Zespołu Szkół Zakładu Doskonalenia Zawodowego.

Rudolf Stanisław Franaszek jest jednym z tych, których życie skończyło się pod Jaworznikiem. Potyczka stoczona 24 kwietnia 1863 roku pomiędzy powstańcami styczniowymi kpt. Anastazego Mossakowskiego a siłami Imperium Rosyjskiego, zakończona rozbiciem sił powstańczych przeszła do historii jako jedna z najkrwawszych. Oddział powstańczy Mossakowskiego składał się z dwóch kompanii strzelców, jednej kompanii kosynierów, plutonu jazdy i saperów, które wzmocniono znaczną ilością broni z rozbitego pod Szklarami oddziału płk. Józefa Grekowicza. Po przekroczeniu granicy nocą z 20 na 21 kwietnia 1863 roku oddział stoczył zwycięską potyczkę pod Gorenicami, gdzie zajął posterunek graniczny. Powstańcy ominęli Olkusz, którego zdobywania zaniechali z powodu stacjonującego tam silnego oddziału rosyjskiego. Dzień później stoczyli natomiast zwycięską potyczkę z oddziałem rosyjskim pod Golczowicami, po czym przemaszerowali do Ogrodzieńca i przekroczyli tory drogi żelaznej warszawsko-wiedeńskiej, przy okazji je uszkadzając.

Oddział był nękany przez Rosjan, a zaskoczony koło Jaworznika przez trzy roty piechoty płk. Alenicza został po rozpaczliwej obronie rozbity. W bitwie zginęło 43 powstańców,  znaczna liczba  była ranna lub trafiła do niewoli. Z pola bitwy zbiegło ok. 70 ludzi. Rosjanie stracili 40-60 żołnierzy.

Uroczystości zakończono gorącym podziękowaniem skierowanym do wszystkich, którzy zaangażowali się w przygotowanie niedzielnej  uroczystości i w stworzenie miejsca pamięci w miejscowości Jaworznik.

(przygotowała i fot: Katarzyna Kulińska-Pluta)